ศาสตร์อายุรเวท (Ayurveda) คือศาสตร์แห่งชีวิต ซึ่งเป็นหนึ่งในระบบการแพทย์ที่เก่าแก่ที่สุดในโลก ถือกำเนิดขึ้นในประเทศอินเดีย โดยยึดหลักความสมดุลระหว่างร่างกาย จิตใจ และวิญญาณ มุ่งเน้นการป้องกันโรคและรักษาสุขภาพผ่านวิธีธรรมชาติ
แก่นแท้ของศาสตร์นี้ที่เรียกกันว่า “ 5 เสาหลักของศาสตร์อายุรเวท” ประกอบไปด้วย
- ธาตุ: วาตะ (ลม) ปิตตะ (ไฟ) และกัปหา (ดิน/น้ำ) เป็นพลังงานชีวภาพสามชนิด เชื่อว่าควบคุมระบบภายในของร่างกาย ซึ่งเมื่อธาตุไม่สมดุลจะเกิดอาการเจ็บป่วย
- ปัญจกรรม: เทคนิคการล้างพิษห้าอย่าง ได้แก่ การล้วงอาเจียน การถ่ายท้อง การสวนทวารหนัก การปล่อยเลือด และการสวนล้างโพรงจมูก เพื่อฟื้นฟูความสมดุล
- อาหาร: เลือกสรรตามธาตุ เน้นอาหารบางชนิดและหลีกเลี่ยงบางชนิด เพื่อสุขภาพทางเดินอาหารที่ดีที่สุด
- วิถีชีวิต: โยคะ สมาธิ และกิจวัตรประจำวัน ช่วยรักษาความสมดุล
- ตำรับยาสมุนไพร: ส่วนผสมจากธรรมชาติ เช่น ขมิ้น อัศวคนธ์ และกะเพรา ช่วยรักษาโรคเฉพาะและแก้ไขความไม่สมดุล
ชา Samahan เครื่องดื่มสมุนไพรตามหลักของศาสตร์อายุรเวท (Ayurveda)
Samahan เป็นเครื่องดื่มชาสมุนไพร ที่มีส่วนผสมอ้างอิงตามตำรับยาของศาสตร์อายุรเวท โดยมีส่วนผสมมากถึง 14 ชนิด แต่ละชนิดมีบทบาทและประโยชน์ต่อร่างกายอย่างไร ลองมาวิเคราะห์กัน:
ส่วนผสมสมุนไพรที่ช่วยเรื่องระบบทางเดินหายใจ
- เสนียด (Acanthaceae): สมุนไพรชนิดนี้ มีชื่ออีกอย่างว่า Malabar Nut มีฤทธิ์ขับเสมหะ ขยายหลอดลม จึงมีคุณค่าในการรักษาอาการไอ หลอดลมอักเสบ และโรคทางเดินหายใจ ตำรับยาอายุรเวทยกย่องว่ามีคุณสมบัติในการละลายเสมหะและบรรเทาอาการคัดจมูก
- ชะเอมเทศ (Fabaceae): รากชะเอมเทศ มีคุณสมบัติในการต้านการอักเสบ และขับเสมหะ ช่วยรักษาปัญหาทางเดินหายใจ
ส่วนผสมสมุนไพรที่ช่วยเสริมสร้างภูมิคุ้มกัน
- แห้ม (Menispermaceae): พืชวงศ์เดียวกับบอระเพ็ด รากที่มีรสขมของมันมีฤทธิ์ช่วยเสริมสร้างระบบภูมิคุ้มกัน
- ขิง (Zingiberaceae): มีคุณสมบัติในการย่อยอาหาร ต้านการอักเสบ และเสริมสร้างภูมิคุ้มกัน
ส่วนผสมสมุนไพรที่ช่วยเรื่องระบบย่อยอาหาร ล้างสารพิษตกค้าง
- ข่า (Zingiberaceae): ข่าชวา มีสรรพคุณมากมาย ขึ้นชื่อในด้านฤทธิ์ต้านการอักเสบและกระตุ้นการย่อยอาหาร ใช้ในตำรับยาอายุรเวทเพื่อรักษาอาการคลื่นไส้ ท้องอืด และไม่สบายท้อง
- เทียนเยาวพาณี (Apiaceae): หรือเรียกว่า Ajowan มีกลิ่นหอมแรง ในทางอายุรเวทยกย่องว่ามีสรรพคุณในการขับลม แก้ท้องอืด และบรรเทาอาการปวดท้อง ช่วยระบบย่อยอาหารได้อย่างมีประสิทธิภาพ
- ผักชีลา (Apiaceae): เมล็ดผักชีลา นอกจากใช้ปรุงอาหารยังมีบทบาทสำคัญทางด้านอายุรเวท โดยมีคุณสมบัติในการย่อยอาหาร ควบคุมระดับน้ำตาลในเลือด และต้านอนุมูลอิสระ
- ดีปลี (Piperaceae): มีคุณสมบัติในการย่อยอาหาร ขับลม บรรเทาอาการท้องอืด และเสริมสร้างระบบทางเดินหายใจ บรรเทาอาการไอ
- พริกไทยดำ (Piperaceae): เครื่องเทศที่พบเจอได้ทั่วไป มีคุณสมบัติในการกระตุ้นการย่อยอาหาร เพิ่มการดูดซึมสารอาหาร ต้านอนุมูลอิสระ และต้านการอักเสบ
- หัวฆ้อนกระแต (Verbenaceae): ยาสมุนไพรอเนกประสงค์นี้ เรียกว่า Agnimantha มีความสำคัญทางด้านอายุรเวท เนื่องจากคุณสมบัติในการกระตุ้นการย่อยอาหาร ควบคุมระดับน้ำตาลในเลือด และต้านการอักเสบ
- ยี่หร่า (Apiaceae): เครื่องเทศที่พบได้บ่อย โดดเด่นทางด้านอายุรเวท ด้วยคุณสมบัติช่วยในการย่อยอาหาร กระตุ้นเอ็นไซม์ย่อยอาหาร ช่วยล้างสารพิษ ควบคุมระดับน้ำตาลในเลือด และต้านการอักเสบ
- มะเขือขื่น (Solanaceae): มะเขือสีเหลือง เรียกว่า Kantakari มีบทบาททางด้านอายุรเวท เนื่องจากคุณสมบัติขับปัสสาวะ ป้องกันตับ และขับพิษ
ส่วนผสมสมุนไพรที่ช่วยเสริมสร้างสุขภาพองค์รวม
- ใบต่อก้าน (Convolvulaceae): ยาสมุนไพรชนิดนี้ มีชื่ออีกอย่างว่า Shankhpushpi มีสรรพคุณมากมายในอายุรเวท ขึ้นชื่อในด้านการเสริมสร้างสมองและความจำ
- หญ้าลิ้นงู (Rubiaceae): ยาสมุนไพรชนิดนี้ มีชื่ออีกอย่างว่า Echibhanga มีคุณค่าสำคัญในอายุรเวท คุณสมบัติในการต้านการอักเสบและสมานแผล ทำให้มีประโยชน์ในการรักษาโรคผิวหนังและเสริมสร้างสุขภาพโดยรวม
ชา Samahan เป็นเครื่องดื่มที่มีส่วนผสมจากสมุนไพรตามตำรับยาอายุรเวท มีคุณสมบัติช่วยระบบทางเดินหายใจ ล้างสารพิษ ต้านการอักเสบ ช่วยย่อยอาหาร เสริมภูมิคุ้มกัน และส่งเสริมสุขภาพองค์รวม สอดคล้องกับหลักการของศาสตร์อายุรเวท โดยการปรับความสมดุลของร่างกาย เพื่อสุขภาพที่ดีขึ้น
ปัจจุบันมีหลักฐานทางวิทยาศาสตร์ที่สอดคล้องกับแนวทางปฏิบัติของศาสตร์อายุรเวทให้เห็นมากขึ้นเรื่อยๆ การใช้สมุนไพรตามตำรับยาอายุรเวทเพื่อให้ผลในเรื่องการช่วยการย่อยอาหาร ล้างสารพิษ และเสริมสร้างภูมิคุ้มกันก็เป็นที่ยอมรับกันอย่างกว้างขวาง อย่างไรก็ตาม ผลลัพธ์อาจแตกต่างกันไปในแต่ละบุคคล ดังนั้น การศึกษาและปรับใช้จึงเป็นสิ่งที่ควรคำนึงถึง เพื่อปลดล็อกศักยภาพทั้งหมดของศาสตร์อายุรเวทในการส่งเสริมสุขภาพส่วนบุคคล
